Zamek Księcia Henryka
Zobacz stronę na Facebook

Historia osadnictwa

W 2013 roku fundacja zainterweniowała w firmie drukującej mapy turystyczne, aby zmieniono nazwę na mapach z Sztuczne Ruiny Zamku Księcia Henryka na Zamek Księcia Henryka. Po zapoznaniu się z dokumentacją na temat zamku (opisy gości, księgi wpisów pamiątkowych dla turystów odwiedzających zamek od XIX w., zdjęcia z początku XX w.) przedstawiającej obiekt jako kompletny i funkcjonujący schron dla turystów z witrażami i zadaszeniem (pozostałości zadaszenia i okien widoczne na murach,witraże widoczne na zdjęciach, opis witraży w literaturze), dokonano zmiany w druku lecz wśród okolicznej ludności wciąż można spotkać się z błędnym określeniem tej zachwycającej budowli. Obecnie na żadnej z map nie widnieje już błędny napis, który wprowadzał turystów w błąd. Obiekt ten jest budowlą neogotycką, budowę rozpoczęto w 1806 roku wzorując się na budowli średniowiecznej, jednakże nie pełnił on funkcji sztucznych ruin. Budynek był zadaszony a jego wnętrza wykończone były sztukaterią (pozostałości w gablocie nr1.), w sali głównej znajdował się kominek, a największe 2 okna widokowe, znajdujące się na drugiej kondygnacji, skierowane były na Śnieżne Kotły w Szklarskiej Porębie i Śnieżkę w Karpaczu.
W 2015 roku opracowany został projekt zadaszenia budowli, który realizowany będzie w następnej fazie remontu, sfinansowany będzie z opłat za wstęp, jakie turyści już od XIX wieku uiszczali w tym miejscu.

 HENRYK I BRODATY

Henryk I Brodaty wg Jana Matejki

(1201-1238), syn Bolesława Wysokiego. W XIII w. książę Śląska, Małopolski,  i Wielkopolski, często przebywał na zamku we Wleniu. Był założycielem okolicznych miast którym nadał prawa miejskie. Wraz z żoną św. Jadwigą Śląską byli ludźmi bardzo religijnymi i wrażliwymi na los chorych i biednych (Jadwiga zorganizowała działalność szpitala dla ubogich). Ich syn Henryk II pobożny zginął biorąc bezpośredni udział w walce z najeźdźcą z Mongolii w bitwie pod Legnicą (1241 r.), z rąk Mongolskich wojsk. Ostatecznie po śmierci Henryka II Mongołowie wycofali się z dalszego najazdu na Europę i zawrócili swe wojska (miejsce pochówku: Henryk I Brodaty i św. Jadwiga - kościół w Trzebnicy, Henryk II Pobożny Klasztor Franciszkański we Wrocławiu). HENRYK I BRODATY  bił monety we Wrocławiu, w Legnicy i być może także w Głogowie. Jego pieniądze są najmłodsze w skarbie głogowskim. Pierwszy z nich ma na awersie półpostać księcia z mieczem skierowanym do góry oraz jego słowiańskie imię INDRIH. Henrykowi Brodatemu przypisuje się anonimowy dwustronny denar z przedstawieniem budowli sakralnej (kościoła) na jednej stronie oraz budowli świeckiej (zamek) na drugiej.

GRODY PLEMIENNE

U schyłku V i na początku VI w. nastąpiło znaczne wyludnienie Śląska. Upadły wielkie ośrodki produkcyjne, zanikły całkowicie kontakty handlowe z dawnymi prowincjami rzymskimi. Proces ponownego zasiedlania ziem śląskich rozpoczął się na przełomie VI i VII w. W okresie tym wyodrębniły się strefy zwartego osadnictwa, które w większości wiązać należy z terytoriami plemiennymi. Z połowy IX w. pochodzi zapiska tzw. Geografa Bawarskiego, w której wymieniono szereg plemion zamieszkujących ziemie polskie. W oparciu o wyniki badań archeologicznych za najstarsze grody plemienne uznać należy: Gostyń, Popęszyce, Klenicę oraz Gilów. Nieco później powstały grody w Niemczy, Strachowie, Ryczyniu i Sądowlu.Grody zakładano na naturalnych wzniesieniach, bądź też w miejscach trudno dostępnych, wśród bagien lub rozlewiskach rzek. Pierwsze grody miały prostą konstrukcję obronną w postaci palisady. Dodatkowo otoczone były fosą suchą lub wypełnioną wodą. Z biegiem czasu te prymitywne fortyfikacje były ulepszane, poprzez zastąpienie palisady wałami drewniano-ziemnymi o konstrukcji skrzyniowej. (plus foto i rekonstrukcja - rycina grodu z Maciejowej-Grabarów).

GRODY KASZTELAŃSKIE

W 2 połowie X w. część śląskich grodów plemiennych o funkcji ściśle obronnej, głównie tych, które leżały przy szlakach handlowych i posiadały plac targowy, zaczęło przekształcać się w grody kasztelańskie. Najstarszym przykładem grodziska kasztelańskiego w okolicy jest grodzisko przy zamku Świny, wymienione w bulli Hadriana IV w 1155 r. Wokół grodu powstawało podgrodzie rzemieślniczo-handlowe połączone z grodem systemem wałów i fos. W wieku XI-XII grody zarządzane były przez kasztelana lub komesa, który posiadał uprawnienia administracyjne, wojskowe i sądownicze oraz pobierał od ludności opłaty i daniny. Sprawował także w imieniu panującego króla lub księcia władzę nad grodem i okręgiem grodowym zwanym kasztelanią. Niektóre grody położone z dala od szlaków handlowych, o funkcji ściśle militarnej, zaczęły w XIII w. tracić swoje znaczenie. Taki los spotkał np. Ryczyn i Sadowel, gdzie na początku XIV w. osadnictwo zaczęło zanikać. Grodzisko na Wzgórzu Krzywoustego w Jeleniej Górze z początku funkcjonowało jako grodzisko kasztelańskie.

POCZĄTKI MIAST

W ciągu XII i XIII wieku wokół znaczniejszych grodów powstawały często liczne osady o charakterze rzemieślniczo-handlowym. Pozwala to traktować powyższe kompleksy jako wczesne miasta. W ośrodkach tych, dzięki wpływom francuskim i niemieckim, rozwijała się architektura i sztuka romańska. Budowano liczne kościoły, klasztory pałacowo-sakralne, które służyły jako miejskie rezydencje Piastów śląskich. Na początku XIII w. Henryk Brodaty zbudował w Legnicy, na miejscu X-wiecznego grodu, wspaniałe ceglane palatium. Monumentalnym budowlom patronowali także inni śląscy możnowładcy. Piotr Włost i jego zięć Jaksa byli fundatorami m. in. opactwa benedyktynów na OŁbinie i klasztoru augustianów na Piasku we Wrocławiu. Lokacja Jeleniej Góry nastąpiła pod koniec wieku XIII – najstarsza wzmianka o jeleniogórzanach jako mieszczanach pochodzi z roku 1288, dokument lokacyjny nie zachował się, ale należy zakładać że lokacja nastąpiła ok. roku 1280.

ZAMKI

Prawdopodobnie w 2 połowie XII w. powstają na Śląsku murowane-kamienne i ceglane – warownie siedziby feudalne, które określamy mianem zamków. Wedle obecnego stanu badań za najstarsze założenie tego typu na Śląsku, a zarazem  na ziemiach polskich, uznawana jest murowana warownia we Wleniu k/Jeleniej Góry. Zamki wznoszone były na surowym korzeniu, bądź też powstawały w wyniku przebudowy istniejących grodów. Początkowo inicjatywa budowlana należała do śląskich książąt. Proces wznoszenia warownych rezydencji nabrał tempa po najeździe mongolskim w 2 połowie XIII w., skutkiem czego około 1300 roku Śląsk zabudowany już był tego rodzaju obiektami prezentującymi zróżnicowane formy i typy architektoniczne. Szczególna rola w rozwoju budownictwa zamkowego przypadła Bolkom świdnicko-jaworskim. To ich dziełem są warownie w Bardzie Śląskim, Janowicach Wielkich (Bolczów), Bolkowie, Czosze, Grodźcu, Książu, Siedlęcinie, Sobieszowie i Zagórzu Śląskim.Omawiane obiekty stanowiły kompleksy budynków zamkniętych obwodem murów obronnych. Do elementów zabudowy zaliczyć należy wieżę ostatecznej obrony, bramę (wieżę bramną), dom lub domy zamkowe (często w formie wieży mieszkalno-obronnej – donżonu), rzadziej kaplicę. Z głównymi murami obronnymi wiązał się niekiedy system murów zewnętrznych, a także rów pełniący role suchej lub wypełnionej wodą fosy.